Tytuł Europejskiej Stolicy Wolontariatu przyznawany jest od 2013 roku przez Europejskie Centrum Wolontariatu (CEV). Decyzję o tym, która gmina zostanie Europejską Stolicą Wolontariatu, podejmuje międzynarodowe jury składające się z kluczowych osobistości związanych z wolontariatem reprezentujących społeczeństwo obywatelskie, sektor prywatny, a także instytucje Unii Europejskiej. Zwycięzca ogłaszany jest podczas ceremonii organizowanej przez Europejskie Centrum Wolontariatu i obecną stolicę w okolicach 5 grudnia każdego roku, czyli Międzynarodowego Dnia Wolontariusza.

Tytuł Europejskiej Stolicy Wolontariatu przyznawany jest, aby docenić to, co dana gmina robi w obszarze wolontariatu, ale także, aby inspirować do dalszego rozwoju. Ważnym elementem konkursu jest również dzielenie się dobrymi praktykami z innymi gminami – na przykład organizując wizytę studyjną i pokazując funkcjonujące już rozwiązania.